زمانِ خیانت رسیده بود
و سکوتِ تقسیم‌شده میانِ افراد
حرف می‌خواست ، و از بعضی‌ها بیرون می‌کشید
زمانِ خیانت رسیده بود
من تو را در چشم‌هایم پنهان کردم
و از آن پس هیچ گاه نتوانستم نگاهت کنم .
حالا که مُـرده‌ای
از چشم‌هایم بیرونت می‌آورم
و رهایت می‌کنم
و تو مثل ماهی به آب برمی‌گردی
دست‌کم در من سالم مانده بودی
دست‌کم در من
هیچ‌کس حقِ « خائن » گفتن به تو را نداشت .
نیاز به یک کلمه دارم
کلمه‌ای که مرا از روی زمین بردارد .
من مثلِ ساعتی مریضم
و به‌دقت درد می‌کشم
سکوتْ تانکی‌ست
که بر زمینِ فکرهایم می‌چرخد و
و علامت می‌گذارد
از روی همین علامت‌ها دکتر
نقشة جغرافیاییِ روحم را روی میز می‌کِشد
و با تأثر دست بر علامت‌ها می‌گذارد :
ــ چه چاله‌های عمیقی !
ناگهان نقشه نفس می‌کشد
میز تکان می‌خورَد
و دکتر فریاد : جنگِ جهانیِ . . .
خلوتِ پارک .
پیرمردی ، آرام روی نیمکتْ کنارم می‌نشیند
بی‌مقدمه : یک نفر جاسوس
ــ سرش را به این‌ور آن‌ور ــ
یک نفر جاسوس به خواب‌هایم وارد شده .
کلاغی از روی درخت ، مثلِ یک سنگ پایین می‌آید
می‌نشیند بر شانه‌اش
و در گوشش با صدای آرام داد می‌کشد :
ــ احمق ! باز که تو حرف زدی .
چیزی دیوانه‌ها را گاز می‌گیرد
و تماشاچی‌ها کف می‌زنند .
« نیچه » گوشه‌ای در گوشِ کسی زمزمه می‌کرد :
ــ من رانندة یک تانکم .
ساعت کار می‌کند
تا بدانی چیزی در جریان است
او می‌میرد
تا بدانی « چیزی » زنده بوده است
این‌ها آن‌قدر ساده‌اند که نمی‌شود فهمید.
چیزی که با خود فاصله ندارد
در دنیای ما نیست
این‌جا نه آوایی هست نه شکلی نه تصویری
نه نامی داده می‌شود نه نامی گرفته می‌شود
نوعی نگاه‌کردن دیدن نه
وگرنه چیزی نمی‌شد نوشت
نگاهی بی‌مفهوم.
بیرون، هرچیزی نامی مفهومی دارد
و این به مرگ « قدرت » می‌دهد.
این‌جا فاصله است
غیابِ چیزها و آدم‌ها
این‌جا جا نیست زمان نیست آدم نیست.
*
ساعت از کار افتاده
او مُـرده
تو در سایه می‌ایستی
و به چیزی فکر نمی‌کنی .
این
فاصلة ماست .
همة آن‌ها می‌آیند تا از زبانِ ما سخن بگویند
ما غایبیم
آن‌ها غایب
و سخن آغاز نمی‌شود.
همة آن‌ها می‌آیند تا زنده‌ها را یک بارِ دیگر باور کنند
ما رفته‌ایم
مفهومِ زنده‌بودن
معلق مانده.
تکان دادنِ یک چیز
اصرار برای پس گرفتن
کسی نمانده به چیزی متوسل شود
کسی نمانده به تاریکیِ آدم‌ها تاریخ بدهد مُـهر بزند
ما با نوشتنِ این چیزها بیرون رفته‌ایم
کسی نمانده تا در هیچ، هیچ را به هیچ برگردانَد
کسی می‌گفت: همة ما
کسی دیگر: همة آن‌ها
و کسی در را بست
و برای همیشه آن‌جا را ترک کرد.
کسی می‌گفت: ما می‌خواستیم حرف نزنیم
کسی دیگر: آن‌ها می‌خواستند چیزی نخواهند
و کسی با چیزی که در دست داشت
با زجر هنوز بر دیوارة غارها خط می‌انداخت.
بی‌آن‌که بدانی حرف زده‌ای
بی‌آن‌که بدانی زنده بوده‌ای
بی‌آن‌که بدانی مُـرده‌ای.
ساعت را بپرس کمکَت می‌کند
از هوا حرف بزن کمکَت می‌کند
نامِ مادرت را به یاد بیاور
شکل و تصویرِ کسی را
سریع! از چیزِ کوچکی آغاز کن
مثلاً رنگ‌ها مثلاً رنگِ زرد
سبز، اسمِ چند نوع درخت
به مغزی که نیست فشار بیاور
فصل‌ها را، مثلاً برف
سریع باش، سریع
چیزی برای بودنت پیدا کُن، دُور بردار
ممکن است بقیة چیزها یادت بیاید
سریع! وگرنه
واقعاً
به مرگت
عادت، کرده‌ای.
حواسم هست پرنده‌هایی که آن‌جا نشسته‌اند
بیهوده ننشسته باشند
حواسم هست وقت در نشستن و بلند شدنِ آن‌ها
تلف نشود.
چندمین سیگار است ؟
چند ساعت گذشته ؟ ــ حواسم نیست ــ
برف شروع به باریدن می‌کند.
به چیزی فکر نمی‌کنم .
*
آن‌ها در گورهاشان میخندیدند
به فولکس‌واگن‌ها پژوها
لب‌ها صورت‌ها عینک‌ها
گردیِ زمین، شکلِ درها، پایتخت‌ها
حواسم هست که به جای چند مُـرده باید فکر کنم .
آن‌ها در گورهاشان می‌خندند
نه به چیزهایی که من نوشتم
آن‌ها در گورهاشان می‌خندند
به چیزی نه
آن‌ها در گورهاشان می‌خندند
حواسم نیست از چه چیز صحبت می‌کنم.
*
شما بر علیهِ من در دادگاه شهادت دادید
قیافه‌هاتان در ذهنم نمانْد
نمی‌خواستم چهرة مسخره‌تان را در حبس یدک بکشم
حواسم هست که هیچ‌یک از این‌ها برای من اتفاق نیفتاده.
*
قایق را نگه‌داشتند
جزیرة پرت و عجیبی بود
مرا جا گذاشتند و رفتند
بلد نبودم با خودم حرف بزنم.
*
آن‌ها در گورهاشان میخندیدند و بلندبلند می‌گفتند:
ــ مطمئن باش هیچ‌یک از شعرهای تو نمی‌تواند از زمین بیرون برود.
آن‌ها در گورهاشان بلند شده بودند و می‌رقصیدند
و آوازی کُر پا گرفته بود: هوا خوب است هوا خوب است
هوا خوب است هوا خوب است هوا خوب است
مطمئن بودم که چیزی به من مربوط است.
*
درِ انتهای راهرو باز شد
پوتین‌ها نزدیک شدند
فرمانده‌شان در گوشم گفت:
چرا قبلاً نگفتی روسی بلدی
گفتم شنا هم بلدم ــ و دستِ سنگینی صورتم را نواخت.
چهار سال مرا آن‌جا جا گذاشتند و بعد
همه با هم بیرون رفتیم.
*
آن‌ها در گورهاشان بلندبلند میخندیدند
به شعرهای درجه یک
به قطارهای درجه یک
به شعرهای درجه دو
به قطارهای درجه دو
و در آسمان چیزی شبیهِ خورشید را نشان می‌دادند .
*
روزی سربازی به جزیره پا گذاشت
صدایم کرد
نامه را داد دستم:
*
هوا خوب است
هوا خوب است
هوا خوب است
هوا خوب است
هوا خوب است.
چه چیز میانِ آدم‌ها عوض شده؟
نمرة کفش‌ها، نمرة عینک‌ها، رنگِ لباس‌ها
یا رنج که هیچ تغییری نمی‌کند؟
خندیدن
در خانه‌ای که می‌سوخت:
_زبانی که با آن فکر می‌کردم
آتش گرفته بود.
دیگر هیچ فکری در من خانه نمی‌کند
شاید خطر از همین‌جا پا به وجودم می‌گذارد.
سکوت کلمه‌ای‌ست که برای ناشنواییمان ساخته‌ایم
وگرنه در هیچ‌چیزی رازی پنهان نیست.
کسی عریان سخن نمی‌گوید
شاعرانِ باستان‌شناس
شاعرانِ بی‌کار، با کلماتی که زیاد کار کرده‌اند.
چه چیز ما را به چنگ‌زدنِ اشیا
به نوشتن وادار می‌کند؟
ما برای پس‌گرفتنِ کدام « زمان » به دنیا می‌آییم؟
آیا مُـردنِ آدم‌ها
اخطار نیست؟
چرا آدم‌ها خود را به گاوآهنِ فلسفه می‌بندند؟
چه چیز جز ما در این مزرعه درو می‌شود
چه چیز ؟
من از پیچیده‌شدن در میانِ کلمات نفرت دارم
چه چیز ما را از این توهّم ــ زنده بودن ــ
از این توهّم ــ مُردن ــ نجات خواهد داد ؟
پرنده یعنی چه
از چه چیزِ درخت باید سخن بگویم
که زمان در من نگذرد ؟
خندیدن
در خانه‌ای بزرگ‌تر
که رفته‌رفته زبانش را
خاک از او می‌گیرد
و مثلِ پارچه‌ای که روی مُرده‌ها می‌کِشند
آن را روی خود می‌کِشد.
ساختنِ یک سایه
و القاءِ آن
ساختنِ یک دست
و پس‌زدنِ آن
ساختنِ یک خانه
و ترک‌کردنِ آن
*
از میانِ خنده‌ها ، حلقه‌های طناب نزدیک‌تر می‌شوند
*
محاکمه در یک قطارِ در حالِ حرکت .
خندة اول با من بود : هم گِـرد است هم می‌چرخد
دُورِ بزرگ‌تر از خود هم می‌چرخد
بزرگ‌تر هم دُورِ بزرگ‌تر از خود
. . .
دُورِ اول به خیالِ خود حلقه‌ها را بزرگ‌تر کرده دورتر بُرده بودم .
*
خروسی با پاهایی بسته روی میزِ هیئتِ ژوری .
تنها شاهدِ دادگاه .
خروس پیش از خواندن فضله‌ای روی پرونده پس انداخت
در حکمِ امضای پای سند یا شاید سوگند
خندة دوم جرئت می‌خواست چه من چه دیگران
سرش را بالا بُرد و صدایی از حلقوم در آورد
صدا در حالِ حرکت بود ، این می‌توانست انگیزه‌ای برای خنده‌ای واقعی باشد
شد ؛ چکش ؛ سکوت ــ
در تکة آخرِ صدایش ، در پس‌لرزة آن ، تهدید و توهین آشکارا حس می‌شد
این به اعضای دادگاه قـوت می‌داد .
دُورِ دوم با نگاهِ خروس به بیرون آغاز شد
ــ خروس شاهدِ مناسبی برای دادگاه نبود ــ
با دیدنِ سایة قطار که روی درخت‌ها می‌افتاد و حرکت می‌کرد
یا درخت‌ها حرکت می‌کرد ند یا سایة خودش و خودش که حرکت می‌کرد ،
با دیدنِ این‌ها خندید ، و دوباره خندید و دیگر خنده‌اش قطع نشد
. . .
در تمامِ کوپه‌ها یک میز یک خروس یک هیئتِ ژوری یک متهم
در تمامِ کوپه‌ها همان‌میز همان‌خروس همان‌هیئتِ ژوری همان متهم،
پاهای بستة خروس را می‌گیرند و از پنجرة کوپة اول به بیرون پرت می‌کنند
با نیم‌ثانیه تأخیر از کوپة دوم ، نیم‌ثانیه کوپة سوم ، چهارم پنچم ششم هفتم . . .
چکش ! دادگاه رسمی‌ست
و دوباره چکش
تونل .
*
تاریکی غلیظ‌تر شد
پُر شدم از کلمه‌ها و صداهاشان
غلیظ‌تر
آن‌قدر که من هم یک کلمه شدم .
*
کسی سر به دیوارها می کوبید و می‌آمد
فریاد می‌کرد : جایت را به من بده .
تاریکی : آدم‌های زیادی در من جا عوض کرده‌اند
جایت را به او بده .
مست‌ها عربده می‌کشیدند
و از شکسته‌گیِ صداهاشان
افسرهای گشتاپو ، سربازهای متّفقین ، همه بیرون می‌ریختند
اشیا به هم تنه می‌زدند و می‌افتادند
کشتی این‌پهلو آن‌پهلو می‌شد .
همه‌چیز چند واحد بزرگ و کوچک می‌شد
ــ ساعتْ چند بود
من در کدام زنده‌گی‌ام بودم ؟ ــ
*
کسی شیشه‌ها را می‌شکست و می‌آمد
داد می‌زد بیدار شو بیدار شـ . . .
سرم سنگینی می‌کرد
پلک‌هایم به‌زور از هم گشوده شد
گلوله خورده بودم .
خاک‌ریز پر از سربازهای مُـرده بود
تنها گرمای خونم را حس می‌کردم
و این‌که زمانْ مثلِ لکه‌ای ، پروانه‌ای
دُورِ خون بیرون‌آمده‌ام پَرپَر می‌زد .
*
دستی پرده‌ها را دوباره کشید
قطار در تاریکی رفت
واگن‌ها پر از سرباز
جلوِ تمامِ کوپه‌ها می‌دویدم و داد می‌زدم
ما مُـرده‌ایم یا زنده ؟ !
قطار با سرعت از شهرها می‌گذشت
از شهرِ ما هم گذشت ، بی‌آن‌که بایستد .
فهمیدم که از کودکی ، از اول هم روی یک شی‌ءِ متحرک می‌دویده‌ام .
*
ساعت چند است ــ ؟
*
می‌دانم که واردِ یک خواب شده‌ام
و تاریکیْ مثلِ یک کشتی آرام آرام در من پهلو گرفته است
و من با مرجان‌ها و ماهی‌ها زیرِ دریا
فراموشی‌های دورمانده‌ام را آغاز کرده‌ام .
*
منتظرند ، در تاریکیِ پشتِ پنجره منتظرند
تا جایم به دیگری بدهم .
*
تاریکی ، همة‌خواب‌ها را به زیرِ دریا کشید
من مثلِ یک بُـمبِ عمل‌نکرده آن تَه ماندم
و به ماهی‌هایی که مشکوک دُور و برم می‌چرخیدند
نتوانستم هیچ بگویم .
قطار از تونل بیرون می‌آید ، آزادی .
در رستورانِ قطار همه والس می‌رقصند
پاریس آزاد شده
از واگن‌ها صدای آوازی دسته جمعی به گوش می‌رسد : پَغی ! پَغی !
*
دوباره تونل .
کسی از آن تَه می‌آید و چراغ‌قوه‌اش را درست روی صورتم می‌اندازد
بازوهایم را می‌گیرند و می‌بَرنَد
. . .
سگ‌هایی که با من می‌دویده‌اند
پیرتر شده‌اند
آن‌ها هم نمی‌دانند چرا باید دوید .
صداها را از سایه‌ها جدا می‌کنند
آدم‌سوزی شروع شده است
آئوشویتس
یهودی‌ها را به اتاقِ گاز می‌بَرَند
آئوشویتس
نمی‌دانم من صدا هستم یا سایه
آئوشویتس
نمی‌دانم کجا می‌بَرَندم
آئوشویتس
تاریکیِ قطار .
*
خروس سایه‌اش را پس می‌گیرد
جنگ تمام شده است .
جنگ تمام نشده است
جنگ تمام شده است
جنگ تمام نشده است .
اول از دیوارة غارها آغاز شد
بعد
به کتاب‌ها راه پیدا کرد .
کتاب‌ها ،
دورترین زندان‌های روی زمین .
با پارس کردنِ سگ‌ها
دورة من آغاز می‌شد
بی‌آن‌که بدانم زمان یعنی چه
چند روز
یا چند شب .
حافظة من سوراخ شده است
ــ شاید روحِ من ! این‌طور گریه می‌کند ــ
می‌توانی با چراغ‌قوه‌ای روی دیوارها بگردی
اگر خطوطی عکسِ تو را نشان داد
حتماً زمانی عاشقت بوده‌ام
به جای گذشته و خاطره
تنها خواب‌هایم مانده‌اند
کسی آن‌ها را لمس نخواهد کرد
مثلِ حسی که از پارس کردنِ سگ‌ها به آدم دست می‌دهد
شاید مخاطبِ من
ترس / بیگانه‌گی / و غربتِ آن حس است.
شاید همه‌چیز
در خوابِ یک نفر می‌گذرد
و تنهاییِ واقعی
آن زمان پیش خواهد آمد
که او
بیدار شود.
وقتی حافظه‌ات سوراخ باشد
اشیا به تو پناه می‌آورند
آن‌ها نیز بی‌حافظه‌اند
آن‌وقت
از پارس کردنِ سگ‌ها
در امان خواهیم بود.
